to gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. W Polsce występuje 13 gatunków ostrożeni dzikorosnących i trzy uprawiane są w hodowlach. Wszystkie są bylinami a niektóre roślinami dwuletnimi, które nie wytwarzają soku mlecznego.

Występowanie i środowisko

Ostrożeń głowacz występuje w Europie Środkowej. Jego zasięg obejmuje tereny na zachodzie i północnym zachodzie po Hiszpanię i północną Anglię a na południu i południowym wschodzie po Włochy, Serbię, Albanię i Grecję. W Polsce występuje prawie wyłącznie w górach , szczególnie w Karpatach, na rozproszonych stanowiskach w niższych położeniach Karpat zachodnich, głównie w reglu dolnym, rzadko w piętrze pogórza i w reglu górnym. Poza górami notowany w okolicach Krasiczyna i Przemyśla.

Rośnie na suchych, słonecznych stokach, łąkach i pastwiskach, zrębach, w luźnych prześwietlonych lasach i zaroślach oraz na ich obrzeżach, głównie na podłożu zasobnym w węglan wapnia. Niekiedy występuje też na rędzinach i glebach brunatnych.

Wygląd

Roślina osiąga wysokość do 1,5 metra, cała biało, pajęczynowato owłosiona. Posiada łodygę wyrastającą z dużego kłącza w postaci wąskiego buraka, prostą, grubą, w górnej części rozgałęzioną.

Liście skrętoległe, podwójnie pierzastodzielne, z kolcami na końcach. Od spodu pokryte szarym kutnerem , dolne z krótkimi ogonkami, wyższe siedzące i obejmujące łodygę z oszczepowatą nasadą z widocznym nerwem środkowym.

Pod koszyczkiem kwiatowym występuje kilka liści będących pośrednią formą pomiędzy liśćmi a łuskami okrywy.

Kwiaty zebrane są w duże kuliste koszyczki o średnicy 5 – 8 cm, pojedynczo na szczytach gałązek. Okrywa koszyczka złożona jest z licznych szydlastych, dachówkowo ustawionych na szczycie silnie odgiętych łusek. Całość osnuta jest rodzajem białej pajęczyny. Kwiaty w koszyczku mają ciemnopurpurową barwę i wszystkie są rurkowate. Kwitnie od lipca do września.

Owocem jest niełupka o długości 5 – 6 mm z parasolką puchu kielichowego do 3 cm długości.

Zagrożenia i ochrona

Gatunek ten jest pod ścisłą ochroną.

W polskich górach zagrożony jest wyginięciem wskutek działalności człowieka (koszenie łąk, niszczenie podczas wypasania bydła). Często zrywany jest do celów dekoracyjnych. Rozwój tej rośliny zagłuszany jest tez przez rozrost krzewów głogu i trzciniaka piaskowego.

Aby zapobiec całkowitej zagładzie tej pięknej rośliny część stanowisk objęto ochroną rezerwatową a część znajduje się na obszarach chronionych, m. in. w Tatrzańskim i Pienińskim Parku Narodowym oraz w Popradzkim Parku Krajobrazowym.

Ciekawostki

• Nazwa rodzaju Cirsium pochodzi od greckiego słowa kirsos, w tłumaczeniu „pochodzący z korzenia”.
• Nazwa głowacz pochodzi od bardzo dużych koszyczków (jak głowa na szyi).
• Roślina owadopylna, nasiona rozsiewane są przez wiatr oraz przez owady (mrówki).
• Mimo, że jest pokaźną rośliną żyje tylko 2-3 lata. Po zakwitnięciu i wydaniu nasion obumiera.
• Tworzy mieszańce z innymi gatunkami (np. lancetowatym, polnym, warzywnym).
• Dawniej młode pędy i nierozwinięte pączki koszyczków spożywano jako jarzynę.
• W niektórych krajach koszyczki kwiatowe przyprawiano jak karczochy.