Żarnowce i szczodrzeńce są zaliczane przez botaników do wspólnego rodzaju Cytisus – rodziny bobowatych, do którego należy około 70 gatunków. Choć najczęściej występują w rejonie śródziemnomorskim, można je spotkać także na naturalnych środowiskach w Europie Środkowej. Żarnowiec miotlasty nazywany jest też sarniakiem, szczodrzenicą miotłową, zajęczym grochem, czercińcem i szczodrzeńcem.

Występowanie i siedlisko:

Występuje żarnowiec przede wszystkim w południowej i środkowej Europie. W Polsce jednym pospolicie występującym gatunkiem jest żarnowiec miotlasty. Jego naturalny zasięg obejmuje zachodnią część Polski, w regiony wschodnie został prawdopodobnie przeniesiony przez człowieka. Wysiewano go niegdyś w lasach, gdyż zielone pędy były zimą pożywieniem dla dzikich zwierząt. Najczęściej jednak można go spotkać w środkowej części kraju na pogórzu i nad Bałtykiem, w piaszczystych widnych lasach, na brzegach wąwozów, nasłonecznionych wzgórzach, wrzosowiskach i miedzach. Żarnowiec nie lubi gleb wapiennych i humusowych. Jego system korzeniowy utrwala piaszczyste zbocza, a nawet lotne piaski. Stąd też chętnie jest widziany w pobliżu plaż nadmorskich.

 

Charakterystyka:

Żarnowiec miotlasty to zimozielony krzew, niekiedy nawet drzewko, który w sprzyjających warunkach osiąga wysokość 3-5 m. Należy on do tej samej rodziny co fasola i groch czyli motylkowatych (fasolowatych). Ten miotlasty krzew jest silnie rozgałęziony, wzniesiony lub łukowato pochylony. Należy do krzewów witkowych. Łodygi żarnowca to rózgowate gałązki, kanciaste przez większą część roku zielone i ciemnozielone, bruzdkowane.

Liście możemy zobaczyć tylko wiosną na młodych pędach. Podczas letnich suszy krzew zazwyczaj ją gubi by ograniczyć utratę wody. Brak liści rekompensują intensywnie zielone łodygi. Cecha ta świadczy o wybitnie sucholubnym charakterze tej rośliny.

Liście są małe drobne, górne niepodzielne, dolne i środkowe 3 listkowe.

Żarnowiec zakwita w maju i czerwcu, kwiaty są żółte i dość duże motylkowate (2,5 cm dł.), pojedyncze lub podwójne, wyrastające w kątach liści wzdłuż prawie całych pędów. Są krótko szypułkowe z lśniącą koroną z 10 pręcikami zrośniętymi w rurkę i jednym słupkiem.

Owoce żarnowca dojrzewają w sierpniu, są nimi strąki długości ok. 5 cm początkowo zielone, jedwabisto owłosione, później czerwono brunatno zabarwione, silnie spłaszczone. Suche strąki są ciemnobrązowe i w upalne dni skręcają się z trzaskiem wyrzucając nasiona na znaczną odległość.

Nasiona są żółtobrązowe lub ciemnooliwkowe , spłaszczone o zarysie jajowato sercowatym lub nerkowatym. Wymiary nasion to długość 3-4 mm szerokość 2-3 mm i grubość do 1,5 mm.

Działanie lecznicze:

Surowcem zielarskim są kwiaty i ulistnione gałązki, zbiera się je na przełomie maja i czerwca ze stanowisk naturalnych.

Chociaż żarnowiec jest rośliną trującą ma duże znaczenie w lecznictwie.

Ziele zawiera alkaloidy – sparteinę, sarotamininę, lupaninę, flawonoidy, tyraminę i dopaminę.

Działanie:

• zmniejsza wrażliwość i przewodnictwo nerwowe w mięśniu sercowym, a tym samym częstotliwość i amplitudę skurczów, stosuje się dla poprawnego rytmu serca oraz przy przewlekłych schorzeniach wątroby i nerek.

• wykazuje działanie moczopędne i rozwalniające.

• ziele przykładane miejscowo znieczula ból można go stosować w postaci okładów na bolesne wrzody i czyraki.

 

Ciekawostki i zastosowanie:

• żarnowiec jest rośliną ozdobną uprawianą ze względu na swoje oryginalne żółto kwitnące kwiaty, a w stanie bezlistnym daje efekt zielonych rózgowatych pędów.

• wykazuje przystosowanie do życia w ciężkich warunkach: dzięki symbiozie z bakteriami korzennymi zapewnia sobie niezbędną ilość azotu niezależnie od jego ilości w glebie, a drobne liście ginące w czasie suszy powodują oszczędną gospodarkę wodną. Dzięki tym przystosowaniom może porastać gleby suche, ubogie w składniki pokarmowe niemożliwe do zasiedlenia przez inne rośliny i w związku z tym wykorzystywany jest do rekultywacji terenów przemysłowych, ugorów i skarp.

• jest rośliną włóknodajną w dawnych czasach otrzymywano z niego mocne włókno do wyrobu worków i tkanin, służących na opakowania różnych przedmiotów transportowanych na duże odległości i wyrabiano z niego, a właściwie wyplatano różne przedmioty.

• żarnowiec nie ma określonego zapachu, a w smaku jest gorzki (trujący).

• w wielu krajach uważany za antidotum na jad żmii.

• jest rośliną miododajną, pożytek dla pszczół.

• żarnowiec w naszym klimacie często wysycha zwłaszcza w zimie, jest nieodporny na mrozy ale dzięki silnemu systemowi korzeniowemu odradza się w następnym roku.