Zawilec (Anemone) – trzecim z wiosennych kwiatów, który już od pierwszych słonecznych dni marca pokrywa zwartymi łuskami duże powierzchnie lasów liściastych jest zawilec, zwany dawniej niestrętkiem.
Jak wszystkie gatunki wiosenne, zawilec wykorzystuje krótki okres wiosenny, gdy na drzewach brak liści i do dna lasu dociera wiele światła. Muszą wtedy szybko wypuścić liście, zakwitnąć i zawiązać owoce. Udaje się to dzięki substancjom zapasowym zgromadzonym podczas poprzedniego lata w mięsistym kłączu. Na półkuli północnej znanych jest aż 120 gatunków zawilców spośród których cztery zamieszkują w Polsce, a są to:
– zawilec gajowy – anemone nomorosa
– zawilec żółty – anemone ranunculoides
– zawilec wielokwiatowy – anemone sylvestris
– zawilec narcyzowy – anemone narcissiflora
Dwa ostatnie gatunki zawilców są pod całkowitą ochroną prawną.

 

 

Charakterystyka: zawilec występuje najczęściej w lasach liściastych na glebie lekko kwaśnej, wilgotnej. Spotkać go można także często w sąsiedztwie lasów w zaroślach i na łąkach. Jest byliną z poziomym, walcowatym kłączem i łodygą do 20cm wysokości. Liście odziomkowe dłoniasto- trójdzielne, o odcinkach 2-3 wrębnych, na łodydze okrywa podkwiatowa 2-3 liści o budowie podobnej. Na szczycie łodygi osadzony pojedynczo kwiat, biały z zewnątrz zwykle zaróżowiony średnicy do 20mm o 6 listkach okwiatu – to zawilec gajowy. Zawilec żółty ma kwiaty żółte, liście przykwiatowe znajdujące się w okółku na łodydze są niemal siedzące podczas gdy u zawilca gajowego mają one ogonki do 3cm. Zawilce zapylają trzmiele. Owocem zawilca są puszyste, białowełniste nasienniki- niełupki rozsiewane przez mrówki.
Zawartość: Zawilce we wszystkich organach zawierają protoanemoninę i anemoninę, stąd są roślinami trującymi i drażniącymi skórę. Leczniczo stosowane w medycynie ludowej i homeopatii. Nazywano wyciągi z zawilca "kamforą zawilcową".

 

Ciekwostki: o leczniczych i jednocześnie trujących właściwościach zawilców wiedziano już w starożytności, pisali o tym Hipokrates, Dioskorydes, Celumella, później zaś Bock i Matthiolus.
Zawilec narcyzowy był jadany przez ludy Alaski i Aleutachu. Jedzono górne koniuszki korzeni, bądź liście. Jedzono też gotowane liście gatunków wschodnioazjatyckich.
W polskich ogrodach spotkać można kilka gatunków hodowanych dla pięknych kwiatów. Wśród nich zawilce greckie i japońskie